Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya 2025, Clt. 3(2) 74-94
Riva Çayı (Çayağzı) Havzası’nın Aşağı Çığırında Jeolojik ve Jeomorfolojik Koşullar Çerçevesinde Yerleşime Uygunluk Analizi
ss. 74 - 94
Yayın Tarihi: Haziran 28, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
ÖZET
İstanbul, Anadolu yakasının en önemli akarsularından biri olan Riva Çayı, Riva Deresi ya da Çayağzı Deresi gibi farklı isimlerle anılmaktadır. Riva Çayı kabaca Kocaeli ili sınırlarından kaynağını alarak kuzeybatı yönünde akış gösterir ve Beykoz’a bağlı Riva yerleşmesinde Karadeniz ile buluşur. Çalışma alanı ise Riva Çayı üzerine kurulan Ömerli Baraj Gölü’nden denize kadar olan sahayı içermektedir. Bu sınırlar dahilinde hem jeolojik yapıda farklılık gözükmekte hem de buna bağlı olarak jeomorfolojik yapı çeşitlilik arz etmektedir. Dolayısıyla günbegün yerleşime sahne olan bu alan için eşit koşullar söz konusu olmayıp kendi içinde farklılıklar söz konusudur. Jeolojik yapı, topografya koşulları ve arazi kullanımı gibi farklılıklar bir arada değerlendirilerek yerleşme için uygun alanların tespiti yapılmıştır. Buna göre yerleşme için en uygun alanların yükselti ve eğimin az olduğu ve kaya mukavemetinin nispeten yüksek olduğu sahalar olduğu görülürken yerleşmeye uygun olmayan, zayıf zonların eğimin fazla olduğu alanlar ile alüvyal dolgu sahalarına tekabül ettiği görülmektedir. Öte yandan sahanın genelinin yerleşim için orta düzeyde uygun olması bölgenin gelişimi açısından önemli bir çıktıdır.
Anahtar Kelimeler: Riva, Yerleşime Uygunluk Analizi
ABSTRACT
One of the most important rivers on the Anatolian side of Istanbul, the Riva Stream is also known by different names such as Riva River or Çayağzı Stream. The Riva Stream roughly originates within the boundaries of Kocaeli Province, flows in a northwesterly direction, and meets the Black Sea in the Riva settlement, which is part of the Beykoz district. The study area covers the section from the Ömerli Dam Lake, which is built on the Riva Stream, to its mouth at the sea. Within these boundaries, geological structures show variation, which in turn leads to a diverse geomorphological landscape. Therefore, this area, which is increasingly being developed for settlement, does not have uniform conditions, and there are notable differences within the region. Settlement suitability was assessed by jointly evaluating factors such as geological structure, topographic conditions, and land use. Accordingly, the most suitable areas for settlement are those with low elevation and slope, and relatively strong rock resistance, whereas areas unsuitable for settlement correspond to steep slopes and alluvial fill zones. On the other hand, the fact that the majority of the area is moderately suitable for settlement is an important finding in terms of regional development.
Anaktar kelimeler: Yerleşim Uygunluk Analizi, Riva Çayı, Yerleşme, Fiziki Unsurlar
APA 7th edition
Cakirgoz, S.E., & Duman, E. (2025). Riva Çayı (Çayağzı) Havzası’nın Aşağı Çığırında Jeolojik ve Jeomorfolojik Koşullar Çerçevesinde Yerleşime Uygunluk Analizi. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya, 3(2), 74-94.
Harvard
Cakirgoz, S. and Duman, E. (2025). Riva Çayı (Çayağzı) Havzası’nın Aşağı Çığırında Jeolojik ve Jeomorfolojik Koşullar Çerçevesinde Yerleşime Uygunluk Analizi. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya, 3(2), pp. 74-94.
Chicago 16th edition
Cakirgoz, Saliha Ebru and Emre Duman (2025). "Riva Çayı (Çayağzı) Havzası’nın Aşağı Çığırında Jeolojik ve Jeomorfolojik Koşullar Çerçevesinde Yerleşime Uygunluk Analizi". Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya 3 (2):74-94.
Aydoğdu, M., & Bakırcı, M. (2021). LUCIS modeliyle Tekirdağ şehrinin yerleşme uygunluk analizi. Journal of Geography, 42, 67–84.
Aydöner, C., & Maktav, D. (2013). Deprem açısından yerleşim yeri uygunluk analizleri. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 6(1), 53–62.
Başol, B., Şahin, M. O., Baykır, M., & Akıncı, G. (2010). Riva Kalesi yapı taşları, sıva ve harçlarının petrografisi ve kaynak alanı. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 5, 24–30.
Çelikyay, S., Cengiz, S., & Görmüş, S. (2015). Coğrafi bilgi sistemleri ile Bartın ili’nin arazi kullanım uygunluk analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 17(25–26), 73–81.
Ceylan, Ş., & Yılmaz, İ. (2020). Orta ölçekli yerleşime uygunluk planlarının CBS tabanlı Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak hazırlanması: Sivas il merkezi örneği. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26(3), 1–10.
Duru, M., & Pehlivan, Ş. (2010). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1:100.000 ölçekli jeoloji haritaları İstanbul F 22 paftası. Jeoloji Etütleri Dairesi.
Eastman, J. R. (1999). Multi-criteria evaluation and GIS. In P. Longley, M. F. Goodchild, D. J. Maguire, & D. W. Rhind (Eds.), Geographical information systems (Vol. 1, pp. 493–502). Wiley.
Ertek, T. A. (2010). İstanbul’un jeomorfolojisi. In Y. Orgun & S. Y. Şahin (Eds.), İstanbul’un Jeolojisi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (pp. 21–48). TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
European Space Agency. (2015). Sentinel-2 MSI: MultiSpectral Instrument, Level-2A [Data set]. Copernicus Open Access Hub. https://scihub.copernicus.eu
Garipağaoğlu, N., Şahin, C., Şahin, C., Çeker, A., et al. (2015). Çayağzı (Riva) Havzası’nın doğal ortam koşulları (jeolojik-jeomorfolojik-hidrografik açıdan) ve sürdürülebilir kullanım üzerindeki rolü. Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 48–81. https://doi.org/10.14781/mcd.73355
Kodamanoğlu, T. (1977). İstanbul-Beykoz civarının jeolojik incelenmesi. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 88, 24.
Malczewski, J. (2004). GIS-based land-use suitability analysis: A critical overview. Progress in Planning, 62(1), 3–65. https://doi.org/10.1016/j.progress.2003.09.002
Masi, E. B., Segoni, S., & Tofani, V. (2021). Root reinforcement in slope stability models: A review. Geosciences, 11(5), 212. https://doi.org/10.3390/geosciences11050212
Özşahin, E. (2016). Doğal çevre bileşenleri açısından yerleşime uygunluk analizi, pilot çalışma; Altınova Mahallesi (Süleymanpaşa/Tekirdağ). Humanitas, 4(7), 399–416.
Partigöç, N. S., Aydu-ın, C., & Tarhan, Ç. (2017). Çok kriterli karar verme yöntemi ve CBS kullanılarak yerleşime uygun alanların belirlenmesi: İzmir kenti örneği. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 55–70.
Reis, S., Yalçın, A., Atasoy, M., Nisancı, R., Bayrak, T., Erduran, M., & Sancar, C. (2011). Remote sensing and GIS-based landslide susceptibility mapping using frequency ratio and analytical hierarchy methods in Rize province (NE Turkey). Environmental Earth Sciences, 66(7), 2063–2075.
Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process: Planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill.
Taşdemir, İ., & Kaya, Ş. (2015). Yerleşim alanı uygunluk analizi: LUCIS model. In TUFUAB VIII. Teknik Sempozyumu (pp. 21–23). Konya.
Yalçın, A. (2008). GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations. Catena, 72(1), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.catena.2007.01.003
Yaşa, Y. (2012). Poyraz Kalesi Restorasyon Projesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yılmaz, A. (2010). Arazi kullanım planlamasında uygunluk analizlerinin yeri ve önemi: Trabzon örneği. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(4), 104–115.
Ziemer, R. R. (1981). The role of vegetation in the stability of forested slopes. In T. R. H. Davies & A. J. Pearce (Eds.), Erosion and sediment transport in Pacific Rim steeplands (pp. 297–308). IAHS-AISH Publication No. 132.
Web Kaynakları :
Oxford English Dictionary. (2025, March 18). Meaning: Riva. https://www.oed.com/search/advanced/Meanings?textTermText0=riva (Erişim tarihi: 18.03.2025)
İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi [İSKİ]. (2025, March 18). Su kaynakları. https://iski.istanbul/kurumsal/hakkimizda/su-kaynaklari/ (Erişim tarihi: 18.03.2025)
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2025, April 29). MEDAS - Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim tarihi: 29.04.2025)
