Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya 2025, Clt. 3(2) 131-153
Köleliğin Hukuki ve Coğrafi Dönüşümü: Antik Roma’dan Günümüze Küresel Bir İnsan Hakları Sorunu
ss. 131 - 153
Yayın Tarihi: Haziran 28, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
Antik Roma’dan günümüze kadar kölelik uygulamaları, tarih boyunca insanlık üzerinde derin etkiler bırakan bir olgu olarak varlığını sürdürmüştür. Bu çalışma, kölelik uygulamalarının tarihsel süreçteki gelişimini, toplumsal, ekonomik ve hukuki boyutlarıyla ele almayı amaçlamaktadır. Antik Roma’da kölelik, tarım, maden işletmeleri ve ev hizmetlerinde yoğun bir şekilde kullanılırken, ekonomik sistemin temel taşlarından biri olmuştur. Roma hukukunda kölelerin statüsü, hakları ve özgürleşme yolları belirgin bir şekilde tanımlanmıştır. Orta Çağ'da feodal sistemle şekil değiştirerek devam eden kölelik, Yeni Çağ’da özellikle transatlantik köle ticaretiyle küresel bir boyut kazanmıştır. Sanayi Devrimi ve modernleşme süreçleri ile kölelik sistemine karşı mücadeleler hız kazanmış, 19. yüzyıldan itibaren birçok ülkede hukuken kaldırılmıştır. Ancak günümüzde, insan ticareti ve zorla çalıştırma gibi çağdaş kölelik biçimlerinin varlığı, bu sorunun hala çözülmediğini göstermektedir. Bu çalışma, kölelik uygulamalarının tarihsel gelişimi incelenmekte, farklı dönemlerdeki kölelik pratiklerinin nedenleri ve sonuçları analiz edilmektedir. Ayrıca, modern dünyada köleliğin devam eden formaları ve bu sorunla mücadele yöntemleri ele alınmaktadır. Çalışma, tarihsel perspektifi koruyarak köleliğin toplumsal, ekonomik ve insani boyutlarına ışık tutmayı hedeflemektedir.
Anaktar kelimeler: Kölelik Tarihi, Kölelerin Statüsü, Kölelik ve İnsan Hakları, Çağdaş Kölelik
APA 7th edition
SULEYMANLI, L. (2025). Köleliğin Hukuki ve Coğrafi Dönüşümü: Antik Roma’dan Günümüze Küresel Bir İnsan Hakları Sorunu. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya, 3(2), 131-153.
Harvard
SULEYMANLI, L. (2025). Köleliğin Hukuki ve Coğrafi Dönüşümü: Antik Roma’dan Günümüze Küresel Bir İnsan Hakları Sorunu. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya, 3(2), pp. 131-153.
Chicago 16th edition
SULEYMANLI, Laman (2025). "Köleliğin Hukuki ve Coğrafi Dönüşümü: Antik Roma’dan Günümüze Küresel Bir İnsan Hakları Sorunu". Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya 3 (2):131-153.
Akaydın, M. A., Hamidullah, M. (2002) Köle, TDV İslam Ansiklopedisi, 26, s.237-246.
Akbel, M. (2017). Osmanlı Başkentinde Kölelerin Durumu ve Azadları: Galata Örneği (1718-1730). Tarih ve Gelecek Dergisi, 212-238.
Aksın, A., Baytimur, S. O. (2015), Osmanlı Devleti’nde Hapis Cezaları ve Uygulamaları (1791-1808), XVI. Türk Tarih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler, IV.Cilt, I.Kısım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 11-25.
Aktoprak, V. (2007), İslam Hukukunda Kadınların Köleliği ve Hakları, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı.
Akurgal, E. (2003). Anadolu Uygarlıkları (8. Basım). Net Turistik Yayınları, İstanbul.
Akyüz, Faruk. (2020). Asur Belgelerinde Kan Parası. Belleten. 84 (301). 887-906.
Altınsoy, Z. D. (2022). Uluslararası Hukukta İnsan Ticareti Suçunun Silahlı Çatışmalarda Çocuklar Açısından Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Altunsoy, N. (2019). Selçuklu Anadolusunda Kölelik, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, (3), s.338-349.
Arslan, Ç. (2004). İnsan Ticareti Suçu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(4), 19-84.
Arslan, K. O. (2022). Modern Kölelik Olgusu Karşısında İHAM’ın Dar Yorumunun Yetersizliği ve Öneriler, TBB Dergisi, 34(159), 319-336.
Bagatur, S. (2011), Osmanlı’da Kölelik, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı.
Bahar, H. (2019). Eskiçağ Uygarlıkları (8. Basım). Kömen Yayınları, Konya.
Bakır, Z. Z. (2016). Modern Kölelik, İnsamer Yayınları, İstanbul.
Bakırezen, G. (2008). Antik Yunan Düşüncesinde Kölelik, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 63 (01), 17-54.
Bal, A. (2019). Kölelik, Zorla Çalıştırma Ve Benzer Uygulamalara İlişkin Yasağın Uluslararası Hukuk Ve Aihm İçtihatları Çerçevesinde Gelişimi, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (2), 55-112.
Bales, K. (2002). Kullanılıp Atılanlar: Küresel Ekonomide Yeni Kölelik, Çev. P. Öğünç, Çitlembik Yayınları, İstanbul.
Bauer, S. W. (2015). Dünya Tarihi: İlkçağ En Eski Göçebe Halklardan Roma İmparatorluğu'nun Çöküşüne I (2. Basım). (M. Doğan, Çev.). Say Yayınları, İstanbul.
Bayarslan, H. (2017), Osmanlı Devleti’nde Köleleştirme ve Azad Etme Yöntemleri, ulakbilge, C.5, S.10, 439-452.
Boratav, P. N. (1982), Folklor ve Edebiyat 1, Adam Yayıncılık.
Buckland, W. W, The Roman Law of Slavery: The Condition of the Slave in Private Law from Augustus to Justinian (Roman Law of Slavery), Cambridge, 2010.
Çakır, İ. E. (2014), Osmanlı Toplumunda Köle ve Câriyeler, Sofya 1550-1684, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.36, 201-216.
Çelik, H. (2011). Kur’anı- Kerim’de Cariyelerle Evlilik Meselesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (18), s.137-174.
Çoban B.G. (2023). Velayeti Annede Bulunan Çocuk ile Baba Arasında Kişisel İlişkinin Sağlanmadığı Hallerde Çocuğun Üstün Yararı Açısından Soyadı, Yeni Fikir Dergisi, 15 (30), 49-59, DOI: 10.57205/yenifikirjournal.1283849.
Dereboylular, Ö. (2019). Kölelik ve Kulluk Yasağının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ışığında Değerlendirilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21, Özel Sayı, 2583-2628.
Diakov, V. Kovalev, S. (2019). İlkçağ Tarihi-2: Roma (Çev.: İnce, Ö.), Yordam Kitap.
Digest (2005) In Women’s Life in Greece and Rome. Mary R. Lefkowitz and Maureen B. Fant (Ed.) The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
Dinçer, M. (2017), Çivi Yazılı Metinlerde “Borç Köleliği” Olgusu, Amasya Sosyal Bilimler Dergisi (asobid), 1(1), 21-40.
Di Marzo, S. (1959). Roma Hukuku, (Çev.: Umur, Z.), İstanbul.
DuBois P (2003) Slaves and Other Objects (University of Chicago Press, Chicago).
Duman, M. Z. (2011). İslam’ın Köle ve Cariye Sorununa Yaklaşımı, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29 (1), 1-54.
Duymaz, E. (2013). Modern Kölelik: Avrupa Konseyi Hukukunda Kölelik, Kulluk ve Zorla Çalıştırma Yasakları Üzerine Bir İnceleme, Legal Hukuk Dergisi, 11(123), 67-104.
Erdem, H. (2004). Osmanlıda Köleliğin Sonu (1800-1909), çev. Bahadır Tırnakçı, Kitap Yayınevi, İstanbul.
Ergin, M. (2018), Dede Korkut Kitabı 1-2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Ertaş, M. (2021), Câhiliye Dönemi Şairlerinden Antere B. Şeddâd’ın Hayatı ve Edebi Kişiliği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.8, S.1, 37-64.
Finley MI (1980) Ancient Slavery and Modern Ideology. (The Viking Press, New York).
Freeman C (2003) Mısır, Yunan ve Roma Antik Akdeniz Uygarlıkları (Dost Kitabevi, Ankara).
Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti, çev. Azer Yaran, Onur Yayınları, Ankara.
Göçemen, Y. (2015), Antere B. Şeddâd’ın Hayatı ve Şiirlerinde Hamâset Teması, Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S.10, 46-80.
Göksu, E. (2007). Türkiye Selçuklu Devletinde Gulâm Eğitimi ve Gulâmhâneler,
Göksu, E. (2011). Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına, Türk Dünyası Araştırmaları, 96 (1919, s.97-116. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 7 (24), s.65-84.
Güler, Ü. (2021), Osmanlı Diyarbekiri’nde Köle ve Câriyeler (18. ve 19. yy.), Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C.60, 29-56.
HamdullâhMüstevfî-i Kazvînî, (2015). Târîh-i Güzîde (Zikr-i Pâdişâhân-i Selçukiyân), ed. Erkan Göksu, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
Hanilçe, M. (2020), Osmanlı Devleti’nde Bir Ceza İnfaz Kurumu Olarak Hapishaneler ve Kadınlar, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.4, S.2, 406-436.
Homeros (2006) Iliada, çev. Azra Erhat ve A. Kadir. (Can Yayınları, İstanbul).
Honoré AM (1961) Ownership. A.G. Guest (Ed.) Oxford Essays in Jurisprudence. (s. 107-147). Oxford University Press, Oxford.
Hopkins K (1993) Novel Evidence for Roman Slavery. Past and Present 138: 3-27.
Hunnings L (2011) Paradigms of execution: managing slave death from Homer to Virginia. R. Alston, E. Hall ve L. Proffitt (Ed.) Reading Ancient Slavery (51-71). Bristol Classical Press, London.
Kafesoğlu, İ. (2015). Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Karakulak, C. (2020). Tarihi Süreç İçerisinde Anadolu Selçuklu Devleti’nde Kölelik Kurumu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
Kılıçkaya, D. (2021), Ahretlikten Küçük Beslemeye Doğru Yolculukta Bir Gazete Hikâyesi İle Bir Şiirin İncelenmesi, Edebî Eleştiri Dergisi, 66-81.
Kılınç, A. (2015), Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Uygulanan Kürek Cezasının Hukuki Tahlili, Belleten, C.79, S.285, 531-557.
Kırlı, H. (2015), Kürek Cezası ve Osmanlı Uygulaması (966-981/1558-1574), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı.
Kesik, M. (2021). Selçuklu Müesseseleri ve Medeniyeti, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
Koca, S. (2022). Uluslararası Hukukta Kölelik, Köleleştirme Suçu ve İnsan Ticareti, Yetkin Yayınları, Ankara.
Kocaaslan, M. (2019), Sarayda Terbiye Olmayan Hiçbir Yerde Terbiye Öğrenemez: 17. Yüzyıl Osmanlı Sarayında Câriye Eğitimi, Turkish Studies Social Sciences, Vol.14, Issue 4, 1615-1636.
Koçak, A. Y. (2011), Şair Câriyeler, Şarkiyat Mecmuası, 35-44.
Koncu, H. (2012), Klasik Türk Şiirinde Kuyu, Zindan ve Mağaranın Bazı Kullanımları, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 305-329
Köroğlu K (2015) Eski Mezopotamya Tarihi Başlangıcından Perslere Kadar (İletişim yayınları, İstanbul).
Köse, M., Küçük, M. (2015), Oryantalizm ve Öteki Algısı, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, C.1, S.1, 107-127.
Köymen, M. A. (1993). Selçuklu Devri Türk Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Kuhrt, A. (2017). Eski Çağ'da Yakındoğu M.Ö. 3000-330 I-II (4. Basım). (D. Şendil, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Küçükalp, D. (2010), Efendi-Köle Ahlâkı vs. Efendi Köle Diyalektiği, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.29, S.1, 53-63
Lengelle, M. (1993). Kölelik (1. Basım) (E. Su, Çev.) İletişim Yayınları, İstanbul.
Lewis D (2016) Orlando Patterson, property, and ancient slavery: the definitional problem revisited in J. Bodel & W. Scheidel (Ed.) On Human Bondage: After Slavery and Social Death (s. 31-54). MA & Oxford, Malden
Marcovitz H (2015) The History of Slavery (ReferencePoint Press, San Diego, CA).
Malay, H. (2010). Çağlar Boyu Kölelik (2.Basım). Gündoğan Yayınları, İstanbul.
Naskali-Gürsoy, E. (1992), Destanın Tarifi, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 40, 1-8.
Nuhoğlu, G. (2013). Gaznelilerde Evlilikler ve Evlilik Âdetleri, İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası, (23), s.91-113.
Özkan, S. H. (2019), Osmanlı Devleti’nde Köleliğin ve Köle Ticaretinin Hukuki Alt Yapısı, International Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends-V, Vol.1, 229-238.
Özmutlu, G. (2012), IV.Mehmed Dönemi Osmanlı Saray Hareminde Sanatçı Câriyeler, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Öztürk, S. (2014), XIX. Yüzyıl Osmanlı Ceza Sisteminde Dönüşüm: Zindandan Hapishaneye Geçiş, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Pakalın, M. Z. (1982). Osmanlı Tarih Deyimler ve Terimleri Sözlüğü, I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Parlakoğlu, G. (2018), II.Abdülhamit Dönemi Hapishanelerinin Genel Özellikleri ve Uygulamaları, Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Parlatır, İ. (1987). Osmanlı Sosyal Hayatından Köleliğin Kaldırılışı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31 (1-2) s.417-420.
Patterson O (1982) Slavery and Social Death (Harvard University Press, Cambridge MA).
Pirenne, H. (2013). Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi (6. Basım) (U. Kocabaşoğlu, Çev.) İletişim Yayınları, İstanbul.
Raaflaub KA (2007) Origins of Democracy in Ancient Greece (University of California Press, Berkeley).
Renfrew C, Bahn P (2017) Arkeoloji Kuramlar, Yöntemler ve Uygulama (Homer Kitabevi, İstanbul).
Rodgers, N. (2020). Antik Yunan (Çev.: Uysal, Ü. E.), Türkiye İş Bankası Yayınları.
Roth, T. M. (1995). Law Collections From Mesopatamia And Asia Minor, Scholars Press. Atlanta.
Sak, İ. (1987). 16. ve 17. Yüzyıllarda Konya'da Kölelik Müessesesi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Salihoğlu, H. (2019), Cahiliyye Dönemi Evsiye Şiir Ekolü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, S.2, 441-459.
Saygılı, T. (2015). Babil Hukuku ve Hammurabi Kanunları, Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 2 (2), 1-22.
Schiavone, A. (2020). Law, Slaves, and Markets in the Roman Imperial System, Roman Law and Economics, (Ed.: Dari-Mattiacci, G./ Kehoe, D. P.), C. II, Oxford University Press.
Schwarz, A. B. (1963). Roma Hukuku Dersleri (I. Cilt) (Çev.: Rado, T.), Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul.
Tahiroğlu, B. (2011), Osmanlı İmparatorluğunda Kölelik, Journal of Istanbul University Law Faculty, c. 45, sayı. 1-4, 649-676.
Taşbaş, E. (2018), Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu’da Köle Ticaretini Engelleme Çalışmaları, Akademik İncelemeler Dergisi, 13/2: 119-157.
Tiro, A. O. (2020). Hititlerde Nüfus Aktarımı ve NAM.RA'lar Konusu, İ. Albayrak (Ed.). Eski Yakındoğu'da Sürgünler (105-128) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
Tokyürek, H.(2021). Eski Türkçede Kölelik, haz. KaraayakT.,Uzunkaya, U., EsengüBitig, Kesit Yayınları İstanbul.
Toledano, E. R. (1994). Osmanlı Köle ticareti 1840-1890, çev., Y. Hakan Erdem, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Tosun, M. ve Yalvaç, K. (1989). Sümer-Babil-Asur Kanunları ve Ammi-Şaduga Fermanı (2. Basım). TTK Yayınları, Ankara.
Tutkaoğlu, U. C. (2020), Babil Hukukunda Awilum, Meskenum, Wardum, Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi (OANNES),2 (2), 209-2223.
Umur, Z. (2010). Roma Hukuku: Ders Notları, (Ders Notları), Beta Yayınları, İstanbul.
Usta, O. (2021). Türk Hukuku ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bağlamında Kölelik, Kulluk ve Zorla Çalıştırma Yasağı, On İki Levha Yayıncılık, Ankara.
Uyanık, M. Z. (2017), İslam Hukukunda Hapis Cezası Çeşitleri ve Süreleri, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.8, S.2, 139-164.
Vernant, J.-P. (2017). Eski Yunan’da Mit ve Toplum, Çev.: Özcan, M. E., Alfa Yayınları.
Wiedemann, T. (1981). Yunan ve Roma Köleliği, Johns Hopkins Üniversitesi Yayınları, Baltimore, Maryland.
Yaka, Z. (1995), İslâmda Kölelik, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı.
Yılmaz, İ. (2001), Arap Şiiri ve Hikâyecilik -Antere Örneği, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.0, S.15, 249-266.
Yüksel, E. (2017), Osmanlı Cellâtları, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, c. 1, sayı. 1, 78-84
